Aqkaq ghanr ymr aqjeiq mir nae gha tsov-e nga.

ความเคลื่อนไหวของ ชาติพันธุ์อ่าข่า

Aqkaq aq yeevq aqtsu nae ngae-e dawq .

สุนทรพจน์ อ่าข่า ที่ทุกคนควรฟัง

พันธกิจ อ่าข่า 

จำไว้ในจิตวิญญาณ

อ่าข่าคือ สุดยอด ชาติพันธุ์

พี่น้อง ชาติพันธุ์อ่าข่า


ขอบคุณ ด้วยใจจริง

Yaevtsev oq-awr  Yaevcawv maq oq

 '

........Maqgaq  maqghoer-e  maqnger  lawrmar eir,

Maqmawvq  maqyaw-e  maqnger  lawrmar leir ,     Ngaq-eq  neegaq  mirtsaq  mqtav  siq…  

Ngaq-eq  neeghoer  nanrmaq  bala  mawr .

       Zarmir  hawqkhoeq  niqmawr  yawdzm , Aqcawq  kavtseir  bevngae  maqghawq-ar  dur-e, Keerciq  tovqmir  tovqka  maqlar nya-ei ,

Ma neev  durmir tovlavq  maqtsaq  nya-eir .

       Dalaw  khaqjir  xeqngae  maqanr  nya-eir,

Ma nae  uvqpanq  galei  smqteir ngoer ngae  maqanr  nya-eir .

Tsawq ghovq nyapav  zaqmyanr myanr ngae  maqanr nya-eir .

Hawrtsov  nyapav  zaqtsaq tsovngae  maqanr nya-eir  .

Nawq-anr  maqnoeq  tiqnan-ir  tiqnan  maqjawr, Nawq-anr  maqyaw  tiqmir maqcivq lei ,

Noeqgaq nya… Noeqmawr nya…   Tsawrzir  bawngae  dawqdaq  mr ir ma  eir. *** 

.

          Tiqnan  maqgaq  Aqcawq  tseir teir  gaq ,

 Nawq-e  teirna  maqdur lei  mir nya-eir .

 Tiqnan  maqmawr  Aqcawq  tseirpyawq  mawr-e, Nawq-e  pyawq naq-anr  maqdur leir  law nya-eir.

Tiqnan  maqmawr  tseir nan  neegaq xaq,

Tiqmir  maqdzoer  Tseirmir  ngoerbir dzeir, Aqlmr  xir ngae  Neema  maqxir nya-eir ,

Cirni  xir ngae  Dawqbaeq  maqpeq  leivq.

  **Dalaw  khaqjir  xengae  maqanr  nya-eir, Manae  urpanq  galei  smqteir ngoer nae  maqanr  nya-eir .

Tsawq ghovq nyapav  zaqmyanr myanr ngae  maqanr nya-eir  ,

Hawqtsov  nyapav  zaqtsaq tsovngae  maqanr nya-eir.

Hawqdzaq  maqkeer  eerdawr leir  Eerdawr  maqdmq  ,

Mqcivq  yuvq leir  myavq  maqmiv  leir, Maqngaer  coer…. Maqngaer leivq… 

Sanqzir  bawngae  Laerdaq  mr ir  ma-eir.

 

         **Dalaw  khaqjir  xeqngae  maqanr  nya-eir,

Manae  uvqpanq  galei  smqteir ngoer nae  maqanr  nya-eir  .           

Tsawq ghovq nyapav  zaqmyanr myanr ngae  maqanr nya-eir  ,          

Hawqtsov  nyapav  zaqtsaq tsovngae  maqanr nya-eir .            

Hawqdzaq  maqkeer  eerdawr leir  Eerdawr  maqdmq.            

Mqcivq  yuvq leir  myavq  maqmiv  leir   ,           Maqngaer  coer…. Maqngaer leivq…             Sanqzir  bawngae  Laedaq  mr ir  ma-eir . 

          Noeqgaq nya… Noeqmawr nya…             Tsawrzir  bawngae  dawqdaq  mr ir ma  eir,            Eir…………

พี่น้อง ความผูกพันธุ์ สุภาษิตอ่าข่า aqyeevq aqnyir maqpar lar nya-a

AQYEEVQ AQNYIR-E DAWQTSEEVQ

        Mirma  tseirganq  kaq–e sanq  khav nya,
eercuvq  tseirlawr kaq-eu xoeq mq nya.

 
       Mirma  tseirkanq  kaq-e sanq khav , civq taeq lar xawq jaev maq mir nya.

       Eercuvq tseirlawr kaq-eu  xoeq mq , civq tsar lar xawq dov maq ghaq nya.

      Paqzaq tiq pu maq dzanr, xawq mee eercoer tiq dmq maq tavq nya.

      Aqyeevq biq ba jawr-a biq tsawr maq nger,
aq nyir maer ba jawr-a maer zaq maq nger.

     Aqyeevq biq ba jawr-a  yawq kha maer nmr lei,
aq nyir maer ba jawr-a yaw kha paeq zaq lei.

คำแปล . 

     สิบเทือกทิวไกลพ้นคือไพรสัณฑ์ 

สิบสายธารไกลสุดตาคือฟากฟ้า

 .

     สิบเทือกทิวไกลพ้นคือไพรสัณฑ์

ค่ำว้าวุ่น เช้าวิ่งหา มิอาจถึง

     สิบสายธาร ไกลสุดตา สุดขอบฟ้า

คืนทุกข์ร้อน เช้าเรียกช่วย มิอาจทัน

 .

     เครือวงศ์ญาติมิได้อยู่ร่วมเขตแดน

น้ำทิพย์เช้า ไม่ได้ดื่ม ร่วมบ่อเดียว

 .

    แม้นพี่อยู่ ปลายสายธาร ใช่อื่นไกล

น้องอยู่ต้น สายธารน้ำ ใช่อื่นเขา

 .

    พี่อยู่ไกล ปลายสายธาร เลือดผูกพันธ์

น้องอยู่ต้น สายธารน้ำ ร่วมวงศา.........

..

.

DAMA KAR DAWQ วิวาห์คติ อ่าข่า

DAMA KAR DAWQ

Dama  maq kar nar zaq miq maq poeq m jeir ,

Yeevq tsu maq ghovq dae yar maq jir m jeir.

Dama karmir-a zaq miq kar dawq taq nar,

Yeevq tsu ghovq mir ghovq dawq taq juq.

Dama kar mir zaq miq kar dawq nar-a nar,

Dama kar saq aq nan maq baw –ar jeir.

Yeevq tsu ghovq mir ghovq dawq juq-ar.

Yeevq tsu ghovq saq aq nan maq baw-ar jeir.

Ghanr xar nyiq ghaq mawvq-e aq tsawr nar,

Dama kar mir-a kar dawq taq nar,

Nyiq mawr mawvq-awr mawr nyoq nar,

Yeevq tsu ghovq mir ghovq dawq taq juq.

Dama kar dawq nanr dzae maq ghae,

Dama kar dawq-a  geeq lanq ghanr dzanr taq ghae yavq-awr.

Nyiq ghaq mawvq-e aq tsawr nar , nyiq mawr mawvq-e mawr nyoq nar .

Nyiq ghaq mawvq –e tsawr car gha ber ,

nyiq mawr mawvq mawr nyoq car gha ber.

Dama kar mir kar dawq taq nar. Dama kar mir kar dawq nar-a nar ,  

nyiq ghaq khar noeq bawq tov maq lar,

Nyiq ghaq noeq mir dov law maq tsaq-a jeir.

Dama kar mir kar dawq taq nar ,

Dama kar mir kar dawq nar-a nar,

Nee gaq lovq-ar dzanr baw khar xar maq gha,

Myav mawr lovq-ar dzanr baw khar tsa maq oq-ar.

Dama karmir-a zaq miq kar dawq taq nar,

Yeevq tsu ghovq mir ghovq dawq taq juq.

Nyiq ghaq mawvq –e tsawr car gha ber ,

 nyiq mawr mawvq mawr nyoq car gha ber.

คุณค่าภาษา ชาติพันธุ์อ่าข่า

คุณค่าภาษาชาติพันธุ์อ่าข่า

                 ชาติพันธุ์อ่าข่าโชคดีที่มีภาษาเป็นของตนเอง  จึงสมควรอย่างยิ่งที่จะรักษาไว้และเรียนรู้สืบทอดต่อไป  การมีภาษาเป็นลายลักษ์อักษรที่ชัดเจนเป็นสากลในปัจจุบัน ทำให้เราสามารถจดบันทึก ปรัชญา วิถีชีวิต คำสอน ประเพณี วัฒนธรรมต่างๆ ที่มีคุณค่ามากมายคณานับ ร้อยเรียงขึ้นเป็นหนังสือ ถ่ายทอดไปไปสู่อนุชนรุ่นหลังดำรงไว้ซึ่งวัฒนธรรมอันดีงามไว้ได้อย่างมั่นคงถาวรและแม่นยำ  ในอดีตนั้นเรายังไม่มีภาษาเขียนเป็นของตนเอง ต้องถ่ายทอดเรื่องราวความรู้ทุกอย่างโดยปากต่อปาก ใช้วิธีจดจำ ซึ่งเป็นเรื่องยากมากที่จะจดจำทุกอย่างได้อย่างละเอียดครบถ้วนสมบูรณ์ไม่ให้คลาดเคลื่อนผิดไปจากแบบแผนเดิมเมื่อเวลาล่วงเลยผ่านไป  ณ วันนี้เรามีภาษาพูดภาษาเขียนเป็นของตนเองแล้ว ทำให้คำสอน ปรัชญา วิถีชีวิต วาทะศิลป์ ประเพณีวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่าเหล่านี้ดำรงอยู่คู่พี่น้องอาข่าตราบนิรันดร์ได้

 

              แม้เรามีภาษาของตนเอง แต่ปัญหาตอนนี้คือเยาวชนรุ่นใหม่มีจำนวนน้อยที่สนใจเรียนรู้ภาษาของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นภาษาพูดหรือภาษาเขียน ทุกวันนี้คนรุ่นใหม่การพูดก็ใช้ผิดเพี้ยนไป พูดไม่ชัด ใช้ไม่ตรงความหมาย บ้าง ยิ่งภาษาเขียนมีจำนวนน้อยมากที่อ่านออกเขียนได้   เยาวชนอ่าข่ารุ่นใหม่ทุ่มเวลาตั้งใจศึกษาเล่าเรียนภาษาต่างๆที่จำเป็นต่อการดำเนินชีวิต ใช้ประกอบอาชีพตามกระแสนิยม จนไม่มีเวลาเรียนภาษาตนเอง ไม่ได้ตระหนักถึงความสำคัญของภาษาแม่ตนเองเท่าที่ควร  จริงอยู่ภาษาและความรู้ต่างๆในสังคมหลักนั้นสำคัญ     ยิ่งเรียนรู้ยิ่งเป็นกำไรชีวิต   แล้วภาษาของเราที่บรรพชนคิดค้นสร้างสรรค์ขึ้นมา เป็นเอกลักษณ์บ่งบอกชาติพันธุ์อ่าข่าควรละเลยให้สูญไปจากสังคมหรือ ???

             ในอดีตชาติพันธุ์อ่าข่ามีปัญหาเรื่องช่องทางในการศึกษา มีบุคลากรผู้รู้ภาษาอาข่าจำนวนน้อย ยังไม่มีสื่อการเรียนการสอนต่างๆมากนัก  ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการเรียน  ทำให้การศึกษาภาษาอาข่าไม่แพร่หลาย ทุกวันนี้จึงมีคนอ่านออกเขียนได้จำนวนน้อย  แต่ ณ ปัจจุบันยุคที่เทคโนโลยีเจริญก้าวหน้าเข้ามามีบทบาทในวิถีชีวิตทุกๆด้าน มีช่องทางมากมายที่อำนวยต่อ การศึกษา มีสื่อต่างๆ เช่น หนังสือ วิทยุ สื่อวีดีทัศน์ เว็บไซต์ฯ เพียงแค่เรามีความสนใจ กระตือรือร้นกระหายที่อยากเรียนรู้ ปัญหาการเรียนภาษาอ่าข่าก็มิใช่อุปสรรคอีกต่อไป

               ถ้าหากพี่น้องและสหายยังไม่รู้จะเริ่มต้นเรียนภาษาอ่าข่าจากจุดไหน ลองเริ่มต้นจากเว็บไซต์นี้ www.iamakha.com มีสอนตั้งแต่พื้นฐานพยัญชนะ ตัวสะกด วรรณยุกต์ สำหรับผู้จะเริ่มต้นเรียน นี่อาจจะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี จุดประกายการเรียนรู้ หวังเป็นอย่างยิ่งว่าพี่น้องอาข่าจะภูมิใจและตั้งใจเรียนรู้ภาษาของตนเองและ อีกไม่นานจะมีพีน้องอาข่าอ่านออกเขียนได้เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างต่อเนื่องแน่นอน

               พี่น้องอ่าข่าทั้งหลายยังมี เชื้อชาติ ชนเผ่าอื่นอีกมากมายนักที่ยังไม่มีภาษาเขียนใช้ เราจึงนับว่าโชคดีและน่าภูมิใจอย่างยิ่งกับมรดกชาติพันธุ์อ่าข่าที่มีค่าที่สุดนี้  เมื่อมีสิ่งดีๆสิ่งล้ำค่าก็สมควรจะเรียนรู้ หวงแห รักษาไว้ มิใช้ให้กลืนหายไปกับกระแสนิยม  อนุรักษ์ไว้สืบทอดให้อยู่คู่เชื้อชาติอ่าข่า ชั่วลูกหลานตลอดไป

 เว็บไซต์ ที่ลิงค์ วีดีโอ การสอนภาษาอ่าข่า

 http://www.youtube.com/user/akhalanguage

พี่น้องและสหาย

เยาวชนอ่าข่า  บ้านแม่จันใต้

น.ส. อรวรรณ   จือปา

MR DZAQ KHAWVQ DAWR-E AR YAMQ . ฤดู การทำมาหากิน

สุภาษิต

Mr dzaq khawvq dawr-e ar yamq

          Mir daevq sav sav aq gher daevq lar mir-a , mir teir luv luv  iq ghawvq daevq lar mir-a .

maq byeir lei-e  nga jir teir iq aq ma maq jawr nya , aq manr  tsaev ghaq tsaev yaw teir byeir lei nya .

                Zaq nyi  mr dzaq khawv dawr  bala khawv  ,  zaqnyi  mr dzaq khawv dawr-e aq yawvq yawq yamq khawv lar mir –a  ,  aq manr  tsaev ghaq tsaev yaw aq manr  manr  lei  mir-a ,   aq manr tsaev ghaq tsaev yaw aq manr  manr-e   ha  evq nyiq meer nyaq laer manr-eu maq nger  jeir.
zaq nyi mr dzaq khawvq dawr-e   ba la khawv ,  yaq nyi mr dzaq khawvq dawr-e  aq yawvq  yawq  yamq  lovq  lar  nya . dar nae yar danq bae tsaev lavq  laer khaer lei mir-a  , dar nae yar danq maq bae tsaev ber gaq-a   da  ov  bov-ar  zaq ovq  maq bov nya jeir  .

            maq  mr  gha   dzaq  zaq  nyi  sur sar maq  jawr-a jeir ,  maq   khawv  gha  dawr  zaq  nyi   sur meeq   maq   jawr - ar   jeir .

Maq  mr  gha  dzaq zaq nyi sur sar jawr- a  ,  sanq  tawr  gha  nyiq  keer  der  aq  le  nga  ,  maq   khawvq  gha  dawr zaq nyi sur meeq jawr- a ,  aq  caw  lawr  khmq  paq  laev  keer  xeer nga .
            Maq mr gha dzaq sanq tawr gha nyiq keer der aq le  , aq cawq tseevq  jiq tsanq-anr beer doer soer-m jeir.
aq cawq yar maq mr -a   ha evq nyiq meer nya laer maq mr-eu maq  nger jeir tiq nan maq mr aq caw tseir ovq bov nya jeir ,  aq cawq yar  mr boer mi smr tav dzer nya jeir ,  maq mr gha dzaq  zaq nyi sur sar  sanq tawr  gha nyiq  keer der  aq le nga .

   Maq khawvq gha dawr zaq nyi sur meeq-a  ,  aq cawq lawr khmq paq laev keer  xeer nga  ,
maq khawvq  gha dawr zaq nyi sur meeq-a  ,  ha evq nyiq meer nya laer maq khawvq lei-eu maq ngeur jer ,  tiq xawq maq khawvq  aq cawq tseir lawr dawr lei jeir ,  aq caw eer khawvq  boer mi sur tav dzeur nya jeir ,  maq khawvq gha dawr  zaqnyiq surmeeq-a  , aq cawq lawrkhmq paq laev keer xeer nga .

.....................
คำศัพท์

ความหมาย ................

คำสอนของแม่ AQMA DAWQMAEQ

Aqma dawqmaeq

              

               Dama nyiq dzoer¹ dawqmaeq dawqtsov, nyiq naq tsov-awr smrteir nar ir² , nyiq myav tsov-awr smrbovq haw ir , zaqheeq zaqnyir neema noeq taq .  Dama poeqpiq dawqmaeq dawqtsov , geeqlanq lavq nae maq yur nya , ghanr janr sur-anr maqtaq civq-a³ , zaqheeq zaqnyir neema noeqtaq .

                Bawrtsanq tsaevlaq yaw-e nyiqcoer jar⁴ ,  sanqtaw gevqpoer yaw-e nyiqdavq ngovq⁵ .  Aq yanq neejeir tmnyoer lanma ur –a⁶ ,  lawrjir neema jeir-awr mirmeeq khanqjaq oq-ar⁷  ;  or tavq maqdzaeq yanr tavq maqdzer ,  ghoeq or sanqpaq wur  tseir or sanqma tsaq  ,  tsawrtanr zaqnyiq neema tiqgar xeqdzoer⁸ ,  neemeeq tsawryaer sarjavr sanqpaq oq-ar⁹ .

                Jaqmyawvq taq myawvq maerxeer taq xeer  smrkhoeq taq khoeq tsawrjoe taq joe ,  tsawrdzaeq taq dzaeq lawvlaev taq laev  ;  zaqheeq zaqnyir neema noeq taq  ,  maq dzaq civq jeiq tiq khaeq taq dzaq ,  maqdawr civq jeiq tiqdzav taqdawr ,  maqmr civq myawq tiqlavq taqmr , zaqheeq zaqnyir neema noeqtaq . 

                Gartaw dawqtsavq cawqdanq dawqdzawr¹⁰ ,  dawqpov taq pov dawq yevq taq yevq ,  dawqcoeq taq ngaeq dawqdoer taqtmr ,  tsawr meeq dawqmeeq wur  ghawvqmeeq kanrnae xe ¹¹ ,  maqdzaw zaq xaq maqdziq manqpaq doer ,  jeiq doer siqmeeq maqgha tsawrdoer dzaqmeeq maq oq  ,  mr meeq dzaq meeq mrdoer dzaqdoer, neetsaev tiqbawq aer mr nae¹² , smrmeeq mrmeeq xeir .

                Mrlaeq mrgar mrbanq mrpav ,  yaw daevq daevq mir aq jeiq hawq puqlei , noeqpar mrpar nar tsawr ha zaq myar ,  zaqheeq zaqnyir neema noeqtaq  .  Maq mr maqgha dzaq maq khawvq maqgha dawr ,   xaqghanq maq mr neesar maqgha , mr sar dzaq xaq  mr xaq dzaq sar¹³  ,  zaqheeq zaqnyir neema noeqtaq  .

                Dzardzaq maqnya pu smqcoer-anr haw¹⁴ ,  myawq mr maqnya jawq smr dae-anr haw¹⁵  ,  naqgaq yawcoer dawqghov yawcivq¹⁶ ,  myav haw yawmanr nar mr meeq dzaq meeq myaq , ghanrjanr tiq xawq  ghanrtawq tiqzir  ,  dama tovqyar zaqoeq tovq ir ¹⁷ ,  zaqnyiq khovqpavq ghanrjanr aqma tsaq-ar¹⁸ ,  yawqzir garma yawqbovq tsov ir¹⁹  .

               

คำศัพท์ใหม่

1. Dama nyiq dzoer  = พ่อแม่ทั้งสอง

2. nyiq naq tsov-awr smrteir nar ir  = มีสองหู ตั้งใจฟัง สิ่งดีงาม

3. ghanr janr sur-anr maqtaq civq-a = พิธีกรรมไม่ควรคนอื่นทำแทน

4. Bawrtsanq tsaevlaq yaw-e nyiqcoer jar = กวางในป่าเด่น เพราะเขาสวย

5. sanqtaw gevqpoer yaw-e nyiqdavq ngovq = ไก่ฟ้างาม เพราะเดือย งอแหลมคม

6. Aq yanq neejeir tmnyoer lanma ur –a = เจ้ามังกร อยู่คู่วัง ใต้บาดาล

7. lawrjir neema jeir-awr mirmeeq khanqjaq oq-ar   = คนใจกว้างเป็นที่รักของปวงชน

8. tsawrtanr zaqnyiq neema tiqgar xeqdzoer = รวมใจอ่าข่า ทั่วสารทิศ เป็นหนึ่ง

9. neemeeq tsawryaer sarjavr sanqpaq oq-ar = คนดีใจซื่อ ใครๆก็ชื่นชม

10. Gartaw dawqtsavq cawqdanq dawqdzawr = สิ่งที่คนอื่นบอกกล่าว  ที่ได้ยินมา

11. tsawr meeq dawqmeeq wur  ghawvqmeeq kanrnae xe = คนดีพูดดี เข็มดีเย็บด้ายดี

12. neetsaev tiqbawq aer mr nae = ทำงานอย่างอดทน แน่วแน่จนสำเร็จ

13. mr sar dzaq xaq  mr xaq dzaq sar =  ลำบากทำสบายกิน

14. Dzardzaq maqnya pu smqcoer-anr haw = กินอยู่ไม่เป็นดูคนอื่น ที่มีกินมีใช้

15. myawq mr maqnya jawq smr dae-anr haw = การงานไม่เก่ง ดูคนเก่งที่ขยัน

16. naqgaq yawcoer dawqghov yawcivq = ตั้งใจฟัง ตั้งใจจดจำ

17. dama tovqyar zaqoeq tovq ir   เจริญรอยตาม พ่อแม่

18. zaqnyiq khovqpavq ghanrjanr aqma tsaq-ar   พิธีกรรม คือ สิ่งที่คนอ่าข่า ต้องปฏิบัติอย่างเคร่งครัด

19. yawqzir garma yawqbovq tsov ir  ชีวิตอันดีงาม ต้องวางแผน สร้างขึ้นมาเอง