AQ KAQ-E DAWQ TSEEVQ DAWQ DAQ 60 DAWQ
สุภาษิต คำคม อ่าข่า 60 คำ
1. Geeq lanq dzaq nae maq jir, ghaq khav dzaq nae maq lovq.
บุญกุศล มีไว้ ใช้ไม่สิ้น ทรัพย์สินมาก กินใช้ ไม่เคยพอ
2. Dzar dzaq pu smq coer anr haw, myawq mr yawq daq dae anr haw.
เรื่องกินอยู่ ดูเมธี รอบหมู่บ้าน เรื่องการงาน ดูคนเก่ง ผู้มั่งมี
3. Nyiq naq tsovq awr smr teir nar, nyiq myav tsovq awr smr bovq haw.
มีสองหู หมั่นฟัง สุนทรพจน์ มีสองตา หมั่นศึกษา ศาสตร์รอบตัว
4. Paq zaq dzoer awr ghoer jir dawr , Ma zaq dzoer awr ghoer hawq dzaq.
วันครอบครัว สังสรรค์ ด้วยน้ำจัณฑ์ วันมงคล งานเลี้ยงดี อาหารเลิศ
5. Ar ka heeq-e lo khanq , khaq paq heeq-e lan sir.
ปูคิดใหญ่ ในโขกหิน ดินโคลนคือ วิมาณกบ
6. Aq dzawq tur lar dawq tm xe, aq ganr tur lar miq kawq bavq.
คนเขลา แบก ท่อนซุง นักปราชญ์ หยิบ กิ่งไม้
7. Aq ghawvq khoeq-e taevq-aer maq nyir, nyoq peer khoeq-e taevq aer maq heeq
ขโมยเข็ม ใช่ว่า เรื่องจะเล็ก ขโมยโค ใช่เรื่อง จะใหญ่กว่า
8. Ba jiq sur tanr zaq khav, mawq pir aq cawq aq javq.
ช่างตีเหล็ก เป็นคนใช้ ทุกครัวเรือน ผู้นำสวด ถูกใช้งาน มิขาดสาย
9. Dawq banq ngaq gav , lavq banq tseir gav.
วจีกรรม ผิดโทษ ปรับห้าเหรียญ กายกรรม ผิดโทษ ปรับสองเท่า
10. Huq xaq nanq ba sar, huq maevq nanq ba bov.huq gav nanq ba lmr.
ทนทุกข์ยากจึงได้มีสุขล้น ทนหิวโหยก่อนได้ความอิมเอม ทนเหน็บหนาวแล้วได้อุ่นกายใจ
11. Jav zaq smq pov pawr nae pawr xaq, xaq zaq smq pov pawr nae pawr xir
คนมั่งมี จะจนเมื่อ ย้ายสามถิ่น คนยากจน จะตายหาก ย้ายสามครา
12. Mr xaq dzaq sar, mr sar nar dzaq xaq.
คนขยัน กินใช้ ไม่เคยขาด คนขี้เกียจ กินใช้ ไม่เคยพอ
13. Maq lmr yawq ha yawq banq , maq meeq yawq ha yawq ymr.
แม้นไม่อุ่น หมอนมุ้ง รังเรานอน แม้นไม่หรู บ้านช่องเรา ร่วมกินอยู่
14. Maq siq boer mi sur tsawr , siq lar yawq kha tsawr khaq.
แรกพบเจอ แปลกหน้า เป็นคนอื่น นานวันรู้ คุ้นหน้า คนของเรา
15. Manq yaevq cu pov aq ghawr-anr baev, keeq yaevq cu pov aq ghawr-anr kawvq.
ม้าซีกป่วย เลี้ยงหาย เตะเจ้าของ หมาผอมแห้ง เลี้ยงให้อ้วน กัดคนเลี้ยง
16. Myav pyawq heeq nyir taq tseir , toeq cae nymr manr taq daeq.
อย่าดูคนที่หน้า อย่าวัดคนด้วยนิ้ว
17. Miq zaq nyoq , yo zaq jav.
หญิงคือโค ชายคือเชือก
18. Nyoq mawq xir ar gar jawq byov , tsawr mawq xir ar ghanr oer byov.
จ่าโคสิ้น รอยตีนเดิม จางเลือนลาน ผู้เฒ่าจาก จารีตเดิม เริ่มเลือนหาย
19. Sar lar manq paq dziq cawq jawr nae, xaq lar ngoer bir dzeir cawq maq jawr .
ยามมีสุข อาชาดี เพื่อนร่วมขี่ ยามมีทุกข์ น้ำตาซึม ไร้เพื่อนซับ
20. Siq meeq jav gar nga jir pur, miq meeq jawr gar lawr jir bymr.
ผลไม้งาม วิหคเยือน มิขาดสาย ถิ่นหญิงงาม เหล่าบุรุษ เยือนเนืองนิตย์
21. Tsawr taeq lmr , jeq taeq xir.
คนชิดอุ่น สัตว์ชิดตาย
22. Yaev ka tiq ghaq aq ma, yaev tsev tanr sawr yar ghaq.
หนึ่งบุรุษ ปลูกบุปผา ด้วยกายใจ สิบร้อยคน ได้เชยชม คลายอุรา
23. Yawq xmr tav ar , yawq yoeq maq tseevq nya.
แม้เหล็กคม มิอาจเหลา ด้ามของตน
24. Zaq miq huq baw sur sar , ma law hmq mr dan anr tsei. Zaq yo huq baw sur meeq , da law jeiq xar khanq anr tsei.
บุตรคนโต เป็นหญิงงาม สบายแม่ ช่วยงานบ้าน หุงอาหาร ปัดกวดถู
มีลูกชาย เป็นคนโต สบายพ่อ ช่วยงานกิจ ธุรการ เรื่องค้าขาย
25. Gha zaq tseir mawr gha ma maeq tov anr haw, ar jir tseir mawr laeq ovq tiq siq anr haw.
สิบลูกเจี๊ยบ มองตามหนึ่ง ปากแม่ไก่ สิบฝูงนก มองหาหนึ่ง ผลหม่อนหวาน
26. Zaq nyiq nee meeq pu tsov, zaq nyiq nee jeir khanq teiq.
คนจิตงาม นำชุมชน สู่สันติ คนใจกว้าง นำสังคม สู่รุ่งเรือง
27. Byawq gar gaq-ar , xaq gar daq .
รักสนุก มักทุกข์ จะยากนาน
28. Caer khav baev pi coer khawq ,dawq khav baev maq pi coer-a.
กระสอบข้าว แบกไหว แม้นหนักหนา คำนินทา มิอาจรับ แม้ลมปาก
29. Caevq laevq geer ghovq aq nyir , ganq joeq xav xir aq ma.
คำหยอกล้อ เป็นน้อง โทษอาญา ปาหอกทวน เป็นแม่ ผีตายโหง
30. Da ma maq xir , zaq oeq maq ghanr.
พ่อแม่อยู่ ลูกหลานไม่เข้มแข็ง
31. Jeiq ghaer doer nar tsawr daq ga , tsawr ghaer doer nar paq daq ga.
สัตว์เลี้ยงดุ เลี้ยงไม่เชื่อง เสียเจ้าของ คนจิตทราม สันดานเลว เสียชื่อวงศ์
32. Maq dzaw zaq xaq , maq dziq manq paq doer.
คนไม่เรียน ทุกข์มาก จะยากนาน ม้าไม่ผ่าน ขับขี่ยาน ไร้ความหมาย
33. Maq siq sur anr huq ba nar, maq nya sur anr huq ba dzaw.
หากไม่รู้ หมั่นฟัง ปราชญ์ทั่วทิศ แม้ไม่เก่ง หมั่นร่ำเรียน หาอาจารย์
34. Maq tsaq dawq nae gee, maq xawr eer nae tsiq.
สิ่งผิดพลาด ใช้วาจา แนะให้ถูก ของแปะเปื้อน ใช้วารี ล้างให้ใส
35. Maevq lei ghawq khaq bawr zae maq dzeir, bov lei aq ghavq xaq tsur maq dzaq.
ยามหิวโหย ผักขมแข็ง กินไม่เหลือ ยามอิมเอม เนื้อติดมัน กินไม่ลง
36. Mir meeq lavq nae janr , jeiq meeq dzar nae meeq.
ดินดี เพราะมือถึง สัตว์งาม เพราะกินดี
37. Nar kaq tsanr nar xir , pawr kaq tsanr nar xaq.
เจ็บไข้บ่อย ผู้นั้น ชีพอาจม้วย ย้ายถิ่นบ่อย ยากจน ไม่มีกิน
38. Ngaq xaq tiq mawr bar nae tiq khav buvq , lawr jir tiq ghaq bar nae tiq khanq luq-e.
หนึ่งปลาเน่า ก่อเกิด ความเหนื่อยยาก หนึ่งคนกล้า ไร้สติ สังคมเดือด
39. Nyir ngae seq ghaq bovq la bovq dmr maq dzaw, hee lar aq manr dzaw pov maq civq.
ยามเด็ก ไม่คิดอ่าน หาความรู้ ยามเติบใหญ่ คิดอยากเรียน อาจสายเกิน
40. Nyoq anr gaq nar pavq , zaq anr gaq nar maeq.
รักวัวให้ผูก รักลูกให้สอน
41. Nyoq mawq gar jaw khev, tsawr mawq ghanr oer siq.
จ่าฝูงโค รู้ทิศทาง แหล่งอาหาร อาวุโส ผ่านชีวิต รู้จารีต
42. Nyoq teiq nar nyoq tanq , tsawr teiq nar tsawr joe.
โคโดด เป็นโคดุ คนเดี่ยว เหมือนเป็นโจร
43. Tiq ghaq khov pyaevq nar tiq ghaq khov tov.
ยานเรือบิน ลอยได้เพราะ ลมใต้ปีก
44. Tiq ghaq yar ma mr , tiq pu xuvq maevq bi bov. tiq ghaq ymr ma tsovq, tiq pu xaq zaq bi lmr-e.
หนึ่งคนทำ ไร่นาใหญ่ ยุ้งฉางล้น ร้อยคนหิว ได้ทานอิม ทั่วชุมชน
หนึ่งคนสร้าง บ้านเรือนใหญ่ ทำเลดี ร้อยคนหนาว มีที่พึ่ง อุ่นกายใจ
45. Tiq nan yaw mee –aer jawr mawvq nar xawq jir taq dawr.tiq zir yaw meeq aer daevq mawvq nar aq cawq miq zaq anr taq banq.
คิดจะอยู่ เช้าจรดเย็น ให้เป็นสุข อย่าคลายทุกข์ เสริมสุข ด้วยเหล้าเช้า
อยากสันติ ราบรื่น ชั่วชีวิต อย่าได้คิด ผิดลูกเมีย ใครอื่นเขา
46. Tsawr cu nar ghaq anr dawq, yawr cu nar hm anr dawq.
เลี้ยงคนไว้ รอวันโต ช่วยกิจบ้าน เลี้ยงแกะฝูง รอวันดี ตัดขนขาย
47. Tsawr lanq aq tiq zir tsawr , dzar lanq aq tiq byawr dzar.
คนเพิ่ม เป็นบุตรหลาน ชั่วชีวิต เสริมอาหาร หมดมื้อ กินไม่เหลือ
48. Tsawr ma yaw dawr nar naevq-iq maq guq, sanq ma yaw dawr nar-a tsovq iq maq diq.
คนซื่อสัตย์ ผีคุ้ม โชคเข้าข้าง ไม้ใหญ่ตรง สายฟากฟ้า ไม่เคยลง
49. Tsawr pu lei ngae dawq ghoer tmr , sanq puq lei ngae ni ya lanr.
เจอผู้คน ทักทาย ด้วยรอยยิ้ม เจอไม้งาม ต้องดูแล ปกเครือเถาว์
50. Tsawr xeevq ghoer , jeiq xeevq-aq cae.
คนใหม่รัก สัตว์ใหม่ดุ
เขาย่อมเปรียบ เทียบความ ว่ายามรัก แต่น้ำผัก ต้มขม ชมว่าหวาน
ครั้นรักจาง ห่างเหิน ไปเนิ่นนาน แต่น้ำตาล ว่าเปรี้ยว ไม่เหลียวแล
ครั้นรักจาง ห่างเหิน ไปเนิ่นนาน แต่น้ำตาล ว่าเปรี้ยว ไม่เหลียวแล
(สุนทรภู่)
51. Ya ma naq bawr keeq tsaevq maq gaq, khaq lo eer cuvq xaeq ngae maq aq.
หูช้างใหญ่ ไม่ได้ยิน เสียงหมาหอน ดั่งศิลา เทน้ำดี ไม่อาจซึม
52. Yawq ghawvq maq sar da ma, pu tsov maq sar aq yeevq.
ครอบครัววุ่น เป็นเหตุ เพราะพ่อแม่ ชุมชนแย่ เพราะผู้นำ ไม่เอาไหน
53. Zaq guq nee ma eer tsar , zaq nmr kav bev saeq laeq.
คนหนุ่มแน่น รีบใจร้อน ไม่ยั้งจิต คราวคิดยิง ธนูทอง อาจพลาดเป้า
54. Zaq nmr noeq ka maq kuvq , tsawr mawq noeq danr maq doe.
คนหนุ่มสาว วิสัยทัศน์ ยังตื้นบาน คนแก่เฒ่า สิ่งพานพบ เริ่มหลงลืม
55. Zaq nyiq tsawr jeq tiq ghaq ar ca, hawq ghoe lawq loer tiq paeq ar yoeq.
เชื้อชาติเรา หมื่นล้านคน ร่วมวงศา ดั่งนาข้าว หมื่นล้านไร่ สายพันธุ์เดียว
56. Zaq nyiq tsawr xaq aq cawq ghaq khaer , zaq nyiq tsawr khawr aq cawq aq javq.
หากมั่งน้อย เขาใช้คล่อง เหมือนต่ำต้อย คนรู้น้อย ถูกใช้งาน ทำหนักเบา
57. Ghanr khoer tav dzoeq maq mr nya, pyaq ghar tavq-a nyoq maq lei nya.
แม้ผู้นำ ไม่อาจฝืน เหนือกฏหมาย ดั่งตีนโค ไม่อาจเหนือ รอยตีนตน
58. Ghanr xeevq dov lar ghanr oer cav , paer xeevq guvq nar paer oer-anr dza.
เกิดเรื่องใหม่ ให้เทียบเคียง จารีตเดิม ใช้เสื้อเก่า เป็นแบบวัด ตัดผืนใหม่
59. Ghanr janr mq xawq tiq xawq, ghanr tawq zaq oeq beer zir.
หนึ่งช่วงเช้า ทำเครื่องไหว้ บรรพชน ชั่วชีวิต ถือจารีต สืบนิรันดร์
60. Ba jiq xmr coer maq jav, mawq pir xaq gov maq ceq.
ช่างตีเหล็ก เหล็กดี หามีไม่ ผู้นำสวด เนื้อแดงแห้ง ไม่เคยเก็บ
61. Pu tavq ghoeq dzoeq tseir pir, pu lanr ghoeq dzoeq tsawr mawq.
อันชุมชน เหตุเลื่องชื่อ เพราะผู้นำ บ้านสันติ เหตุคนเฒ่า เฝ้ารักษา
62. Kaq ghanr tseir-e boeq xoev smr pyaq , boer ghanr tseir-e jaq laq smq yaev.
จารีตเรา กิ่งสามยอด เป็นเครื่องหมาย วิถีเขา ดอกสามช่อ เป็นเครื่องไหว้
63. Tiq jivq taevq-aer tseir xmr maq taev,tiq pir taevq-aer tseir naevq maq keq.
Tseir jivq ghae-awr tiq xmr taev, tseir pir ghae-awr tiq naevq keq.
หนึ่งช่างเหล็ก มิอาจตี สิบเหล็กดี หนึ่งพิมา ไม่อาจส่ง สิบวิญญาณ
สิบช่างร่วม ตีเหล็กดี คู่ใช้งาน หนึ่งวิญญาณ สิบคนสวด ร่วมนำส่ง
64. Ma xir xir ngae nmr ngaeq maq xir , ma xir nmr ngaeq miq-anr taq.
Da xir xir ngae yar khaq maq xir , da xir yar khaq yo anr taq.
แม้แม่จาก เครื่องทอแม่ ยังคงเหลือ เครื่องทอแม่ เหลือไว้ให้ ลูกสาวสืบ
แม้พ่อสิ้น ไร่นาพ่อ ยังอุดม ไร่นาพ่อ มีไว้ให้ ลูกชายสาน
ส่วนหนึ่งของภาษาอ่าข่าครับ อยากแบ่งปัน อยากให้ทุกคน ได้รู้ ได้ศึกษา ภาษาของพ่อแม่ บรรพบุรุษของอ่าข่าครับ ภาษาอ่าข่าของเรามีสุภาษิตคำคมมากมายที่มีความสวยงาม ไพเราะ มีความหมาย มีคุณค่า ไม่ได้ด้อยไปกว่า ภาษาอื่นเลย หากตั้งใจ เรียนรู้ศึกษาดู คงไม่ยากเกินไปสำหรับทุกคน เพราะเป็นภาษาแม่เรา มันซึมอยู่ในสายเลือด ครับ
ยิ่งเรียนยิ่งสนุกครับ
ถ้าแปลผิดขออภัยด้วย รบกวนถามผู้รู้แล้วมาแก้ไขให้ด้วยนะครับ
ด้วยความจริงใจ
พี่น้องและสหาย
สรณ์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น