พิธีกรรมอ่าข่าในรอบปี ตามจารีตประเพณี
๑. พิธีเก็บเมล็ดพันธุ์ข้าว “แช้ จี้ ชี-เออ” ปลายเดือนกุมภาพันธ์ ถึง ปลายเดือนมีนาคมเป็นพิธีกรรมภายในครอบครัว เกี่ยวกับการเก็บเมล็ดพันธุ์ข้าวครั้งสุดท้ายที่ได้จากไร่ นำไปเก็บไว้ในบ้านเพื่อลูกหลานจะได้มีพันธุ์ข้าวไว้ปลูกในปีต่อไป
๒. อยู่กรรมไม่จุดไฟเผาไร่ “หมี่จ่าเข่อหมี่ลอง” เป็นการ ปลายเดือนมีนาคมถึงต้นเดือนเมษายน0แสดงให้เห็นว่า หมดฤดูกาลเผาไฟในการเตรียมพื้นที่เพาะปลูกแล้ว และเป็นการอุทิศส่วนบุญกุศลให้สัตว์ที่ตายไป จากการที่เผาไร่โดยหยุดการทำงานเป็นเวลา ๑ วัน
๓. พิธีต้อนรับฤดูกาลใหม่“ขึ่มสึขึ่มมี้อาเผ่ว” เดือนเมษายน เป็นพิธีการต้อนรับฤดูกาลใหม่จากฤดูร้อนไปสู่ฤดูฝน เริ่มทำการเพาะปลูกได้และยังถือได้ว่าเป็นวันเด็กอาข่า มีการเล่นชนไข่โดยการย้อมเปลือกไข่เป็นสีแดงและใส่ตะกร้าห้อยไปมาเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ประเพณีชนไข่” โดยในช่วงงานนี้จะหยุดการทำงาน ทั้งหมู่บ้าน
๔. พิธีปลูกประตูหมู่บ้านประตูผี“ล้อข่องดู่-เออ” เดือนเมษายนอาข่ามีความเชื่อต่อการทำประตูหมู่บ้านว่า เพื่อไม่ให้ภูตผีปีศาจโรคภัยไข้เจ็บทุกชนิดเข้ามาในชุมชน เป็นการปกป้อง คุ้มครองคนในชุมชน ซึ่งประตูหมู่บ้านนี้ห้ามบุคคลทุกเพศทุกวัยแตะต้องโดยเด็ดขาด และสามารถบอกอายุการตั้งหมู่บ้านได้อีกด้วย โดยนับจากประตูที่ได้สร้างไว้ในแต่ละปี เนื่องจากจะมีการปลูกประตูผีทุกปี โดยใช้เวลาประกอบพิธีเพียง ๑ วัน
๕. พิธีถวายทานให้ผีเปรต“ค๊าด่าฉี่-เออ” ช่วงที่มีโรคระบาดในชุมชน จะทำพิธีไล่วิญญาณสิ่งชั่วร้ายออกจากหมู่บ้าน กลุ่มชาติพันธุ์อาข่าเชื่อว่า เป็นการเชิญวิญญาณ เจ้าที่ ทาส ผีเปรตต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้าน ให้ออกไปจากชุมชน
๖. พิธีบูชาเจ้าที่ เจ้าป่า เจ้าเขา “มี้ซ้องล้อ-เออ” เดือนเมษายน เพื่อให้เจ้าที่ดูแลปกปักรักษาชุมชนอย่างทั่วถึง โดยมีความเชื่อว่าพระภูมิเจ้าที่เป็นผู้ช่วยคุ้มครองดูแลชีวิตและชุมชนให้สงบสุขร่มเย็น การประกอบอาชีพมีรายได้ตลอดปี โดยใช้เวลาทำพิธี ๑ วัน
๗. พิธีปลูกข้าวเริ่มแรก“แช้คาอ่าเผ่ว” กลางเดือนพฤษภาคม เป็นการบ่งบอกให้รู้ว่าถึงฤดูกาลปลูกข้าวแล้ว และยังเป็นการกำหนดการนับรอบระยะเวลาและอายุ พืชพันธุ์ ตลอดจนการกำหนดวันประกอบพิธีกรรม ประเพณี ต่างๆ ในรอบปีนั้นๆ
๘. อยู่กรรม “บุ่เด้แจ๊ะลอง-เออ” ต้นเดือนมิถุนายน (หลังจากพิธีปลูกข้าวผ่านพ้นไปได้ ๓ สัปดาห์) เป็นการอยู่กรรม (ทำความดี) เพื่อไว้อาลัยแก่สัตว์ แมลง ที่ถูกแทงตายหรือลำตัวขาด ได้มีการต่อตัว โดยใช้เวลาอยู่กรรม ๑ วัน
๙. พิธีกําจัดศัตรูต้นข้าวด้วงดิน“เดือนเบ่วโอะลอง-เออ” มิถุนายนถึงเดือนกรกฎาคม0 เป็นกรรมวิธีการกําจัดศัตรูข้าวในไร่ เนื่องจากด้วงดินชอบกัดกินรากข้าวอ่อน ซึ่งจะทำให้ข้าวนั้นตายโดยไม่มีการเติบโต จึงต้องจัดพิธีกรรมนี้ขึ้นมา
๑๐. พิธีทำบุญในไร่ข้าว “ขึ่มผี่ล้อ-เออ” เดือนกรกฎาคม0 เป็นพิธีที่ให้ขวัญและกําลังใจข้าวที่กำลังเจริญงอกงาม รวมทั้งเจ้าที่ที่เฝ้าดูแลรักษาไร่ข้าว เป็นพิธีกรรมระดับครอบครัว
๑๑. พิธีโล้ชิงช้า แย้ขู่อาเผ่ว ปลายเดือนสิงหาคมถึงต้นเดือนกันยายน เป็นพิธีโล้ชิงช้าของชาวอาข่ารวมถึงการฉลองผลิตผลทางการเกษตร ถือได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ประเพณีของผู้หญิง
๑๒. พิธีไหว้บรรพบุรุษ “ยอลาอาเผ่ว” เดือนกันยายน0 เป็นพิธีที่จัดขึ้นเพื่อเชิดชูอดีตผู้นำทางวัฒนธรรมซึ่งเคยดำรงตำแหน่งมาก่อน
๑๓. การอยู่กรรม “แซ้ย์ลอง-เออ” ปลายเดือนกันยายน0 ชาวอาข่าเชื่อว่าถ้าได้มองเห็นโลกของวิญญาณสัตว์ “แซ้ย์” ประเภทนี้ จะทำให้เจ็บป่วยและอาจตายได้ จึงต้องมีการอยู่กรรมในวันแซ้ย์ เพื่อที่จะไม่ให้มองเห็นสัตว์ประเภทนี้
๑๔. พิธีไหว้ต้อนรับวิญญาณ บรรพบุรุษ ๗ ชั่วโคตร “ยาจิ๊อาเผ่ว” เดือนตุลาคม เป็นการจัดพิธีกรรมต้อนรับเหล่าบรรพบุรุษ ที่ลงมาจากสวรรค์เพื่อเยี่ยมเยือนลูกหลาน
๑๕. อยู่กรรมวันหมู0 “หยะลอง-เออ” เดือนตุลาคม0 การอยู่กรรมเป็นเวลา ๑ วัน โดยไม่มีการทำพิธีกรรมใดๆ เพื่อเป็นการซ่อนตัวไม่ให้ผีกับคนบนโลกมนุษย์ได้มองเห็นกัน ถือเป็นการแบ่งเขตของแต่ละฝ่าย
๑๕. อยู่กรรมวันหมู“หยะลอง-เออ” เดือนตุลาคม การอยู่กรรมเป็นเวลา ๑ วัน โดยไม่มีการทำพิธีกรรมใดๆ เพื่อเป็นการซ่อนตัวไม่ให้ผีกับคนบนโลกมนุษย์ได้มองเห็นกัน ถือเป็นการแบ่งเขตของแต่ละฝ่าย
๑๖. พิธีอยู่กรรมกําจัดศัตรูข้าวตั๊กแตน “แจบ๊องลอง-เออ” เดือนตุลาคม เมื่อข้าวเริ่มออกรวงเป็นพิธีกรรมกำจัดศัตรูข้าว คือ ตั๊กแตนโดยไม่ใช้สารเคมี ชาวบ้านทุกคนจะอยู่กับบ้านไม่ออกไปทำงาน เพื่อเป็นการอยู่กรรมให้ตั๊กแตน
๑๗. พิธีกินข้าวใหม่0 “ยอพูนองหมื่อเช้ –เออ เดือนพฤศจิกายน มีการกําหนดวันฤกษ์ดีในการเก็บเกี่ยวข้าวของชุมชนและเป็นการเริ่มต้นเก็บเกี่ยวผลผลิตข้าวได้หลังจากการประกอบพิธีนี้
๑๘. พิธีทำกระบอกเหล้าจากไม้ไผ่ที่ได้จากข้าวใหม่ “แซ้สึจี้บ่าฉี่ล้อ-เออ” กลางเดือนพฤศจิกายน0 เป็นการเตรียมเหล้ากระบอกไม้ไผ่โดยใช้ข้าวใหม่ สำหรับใช้ในพิธีกรรมต่างๆ ของปีนั้นและสำหรับบูชาบรรพบุรุษและเทพเจ้าต่างๆ
๑๙. พิธีเกี่ยวข้าวครั้งสุดท้าย กลางเดือนตุลาคม0 “บ่องเยวแปยะ- เออ” เป็นการเก็บเกี่ยวข้าวจากในไร่เป็นครั้งสุดท้ายของฤดูกาล และยังเป็นการอันเชิญเจ้าที่ที่ดูแลไร่ข้าวกลับบ้าน
๒๐. พิธีปีใหม่ลูกข่าง “ค๊าท้องอาเผ่ว” เดือนธันวาคม ปีใหม่ลูกข่างนี้ถือเป็นประเพณีของผู้ชาย จะมีการทำลูกข่างมาแข่งตีกัน เพื่อฉลองการเปลี่ยนแปลงวัยของแต่ละคน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น